وقتی فصل امتحانات و کنکور نزدیک می‌شود، معمولا مادرها نکات خاصی را درباره تغذیه به یکدیگر توصیه می‌کنند؛ راهکارهایی که به عقیده آنها برای افزایش تمرکز و حافظه فرزندانشان موثر و مفید است.
اما آیا واقعا مواد غذایی بر تقویت تمرکز و حافظه تاثیر می‌گذارد؟ در چه سنی و از چه نوع موادی باید استفاده کنیم تا حافظه‌ای قوی داشته باشیم؟ آیا می‌توانیم به کمک مواد غذایی از بروز اختلالات حافظه پیشگیری کنیم؟تقویت حافظه، از دوران جنینی
میترا زراتی، کارشناس ارشد تغذیه درباره این موضوع به جام‌جم می‌گوید: «اگر بخواهیم درباره اهمیت تغذیه صحیح در افزایش قدرت حافظه صحبت کنیم، به طور حتم نباید نقش تغذیه در دوران جنینی و تاثیر غذاهایی که مادر در دوران بارداری مصرف می‌کند را نادیده بگیریم.»
به گفته وی، قسمت عمده مغز در دوران جنینی از اسیدهای چرب امگا 3 شکل می‌گیرد و این اسیدهای چرب نقش بسیار مهمی در تقویت حافظه و ضریب هوشی افراد دارد.
زراتی تاکید می‌کند: «اگر تغذیه مادر هنگام بارداری و بخصوص در سه ماهه اول مناسب باشد و به مقدار کافی از منابع امگا 3 مانند ماهی، گردو و سبزی‌های برگ سبز تیره استفاده کند، می‌توان امیدوار بود فرزندش در آینده ضریب هوشی و حافظه خوبی داشته باشد.»
این کارشناس ارشد تغذیه ضمن بیان این‌که علاوه بر دوران جنینی، تغذیه در دو سال اول زندگی نیز موثر است، می‌گوید: «یکی از نکات مهمی که در این دو سال باید مورد توجه قرار گیرد، مصرف مقادیر کافی منابع آهن است. کودکانی که در دو سال اول زندگی، قطره آهن مصرف نمی‌کنند یا دچار کم‌خونی و فقرآهن هستند، ممکن است در انجام کارهای ذهنی و حتی یادگیری در مقاطع تحصیلی با مشکل روبه‌رو شوند.»
به گفته وی، آهن در دو سال اول زندگی انسان حکم اکسیژن را دارد و به هیچ‌وجه نباید از مصرف آن غافل شد؛ در دو سال اول، قسمت عمده آهن مورد نیاز بدن از طریق مکمل‌ها دریافت می‌شود و به همین دلیل نباید در این روند وقفه‌ای ایجاد کرد.
زراتی تاکید می‌کند: «فراموش نکنید کمبود آهن و زیاد بودن آن، هر دو می‌تواند دردسرساز شود و تاثیرات نامطلوبی روی حافظه افراد می‌گذارد، بنابراین توصیه می‌شود خانم‌ها حتما سالی یک مرتبه میزان آهن خون‌شان را کنترل کنند.»
به گفته وی، پس از 50 سالگی در صورتی‌که از میزان آهن خونتان اطلاعی ندارید، خودسرانه از مکمل‌های حاوی آهن استفاده نکنید.
سرب و آلومینیوم؛ دشمنان حافظه
بدون تردید هیچ کس دوست ندارد به بیماری آلزایمر مبتلا شود و به همین دلیل مردم هر کاری می‌کنند تا از بروز این مشکل پیشگیری شود.
رژیم‌های غذایی متنوعی در این زمینه توصیه می‌شود و افراد سعی می‌کنند با فعال نگه‌داشتن مغزشان بروز این بیماری را به تعویق بیندازند. با این حال شاید گروه کمی از افراد بدانند سرب و آلومینیوم هم می‌تواند عاملی برای بروز بیماری باشد.
زراتی در این باره توضیح میدهد: «افرادی که در معرض سرب (مانند هوای آلوده) قرار دارند و همچنین کسانی که از ظروف خش‌دار و نامناسب برای پخت و پز استفاده می‌کنند، ممکن است دچار مسمومیت با آلومینیوم و سرب شوند.»
وی تاکید می‌کند: «وجود مقادیر زیاد سرب و آلومینیوم در سیستم مغزی، عصبی انسان می‌تواند او را مستعد ابتلا به بیماری‌هایی مانند آلزایمر و پارکینسون کند.»
تقویت حافظه به کمک خوراکی‌های رنگارنگ
بارها متخصصان توصیه کرده‌اند بیشتر از میوه‌ها و سبزیجات رنگی استفاده کنید تا سالم‌تر بمانید. زراتی نیز با اشاره به اهمیت مصرف میوه‌ها و سبزی‌های رنگی، یادآور می‌شود: «برای بهبود حافظه باید بیشتر از مواد غذایی حاوی آنتی‌اکسیدان‌ها استفاده کنید؛ میوه‌ها و سبزیجات رنگی، سبوس‌ها و روغن‌های گیاهی همگی منابع خوبی از این مواد است.»
به گفته وی، مصرف آنتی‌اکسیدان‌ها می‌تواند در پیشگیری از بروز اختلالات حافظه موثر باشد و به همین دلیل توصیه می‌شود از سنین جوانی این موضوع را در نظر داشته باشید؛ بنابراین مصرف مواد حاوی آنتی‌اکسیدان مانند توت‌فرنگی، گوجه‌فرنگی، هندوانه، گریپ‌فروت، توت قرمز، مرکبات، زیتون، ماهی، آجیل، هویج و... را فراموش نکنید.
این کارشناس ارشد تغذیه می‌افزاید: «معمولا افراد برای کاهش سردرد از مواد شیرین مانند شکلات یا آبنبات استفاده می‌کنند. در حالی که مصرف این مواد، فقط چند دقیقه باعث بهبود وضعیت می‌شود و بعد از آن دوباره سردرد شروع خواهد شد.»
به گفته وی، برای بهبود حافظه در کوتاه مدت، باید سعی کنید قند خونتان را طوری تنظیم کنید که نوسان نداشته باشد؛ بنابراین در چنین شرایطی به جای این‌که از قندهای ساده مانند شکلات و آبنبات کمک بگیرید، بهتر است از موادی استفاده کنید که همراه قند، حاوی فیبر هم باشد تا از نوسانات قند خون جلوگیری کند؛ انواع میوه‌های خشک مانند توت یا انجیر بهترین انتخاب در این شرایط است.
زراتی با اشاره به گروه‌های خاصی که بیشتر در معرض اختلالات حافظه قرار دارند، توضیح میدهد: «بیماران مبتلا به دیابت در این زمینه باید دقت بیشتری داشته باشند. مصرف بعضی از داروها نیز با اختلالات حافظه مرتبط است و به همین دلیل قبل از مصرف حتما باید برگه راهنمای دارو مطالعه شود. افسردگی هم عاملی تاثیرگذار بر قدرت حافظه است؛ به این معنی که افراد افسرده، تمرکز خوبی ندارند. علاوه بر این، کودکان بیش‌فعال گروه دیگری هستند که ممکن است با اختلالات حافظه و تمرکز روبه‌رو شوند.»
وی به افرادی که از داروهای لاغری غیرمجاز استفاده می‌کنند، هشدار میدهد: «متاسفانه بسیاری از داروهایی که افراد به صورت غیر مجاز برای کاهش وزن استفاده می‌کنند نیز می‌تواند موجب بروز اختلالات حافظه در کوتاه‌مدت یا در بلندمدت شود.»
هوای آلوده و کاهش ضریب هوشی
به گفته این کارشناس ارشد تغذیه، قرار گرفتن در معرض دود ماشین‌ها و آلودگی هوا یکی از علل بروز کم‌خونی فقر آهن است.
بنابراین چنانچه شما هم در شهرهای بزرگ و صنعتی زندگی می‌کنید و ناچارید در هوای آلوده نفس بکشید، بسیار مهم است که هر از گاهی میزان آهن خونتان را کنترل کنید.
وی تاکید می‌کند: خانواده‌هایی که به بهانه فواید شیر، بیش از حد نیاز به کودک شیر می‌دهند نیز ممکن است با این مشکل روبه‌رو شوند، چون دریافت زیاد کلسیم از طریق شیر می‌تواند موجب کاهش جذب آهن شود.
زراتی تاکید می‌کند: افراد چاق و کسانی که سیگار می‌کشند یا در معرض دود آن قرار دارند، بیشتر احتمال دارد با اختلالات حافظه روبه‌رو شوند. به همین دلیل کاهش وزن و ترک سیگار شیوه‌هایی موثر برای پیشگیری از بروز مشکل است. همچنین اگر اطرافیان شما سیگار می‌کشند و نمی‌توانید کاری در این مورد انجام دهید، بهتر است برای کاهش اثرات مخرب دود سیگار دریافت آنتی‌اکسیدان‌ها را افزایش دهید.
صبحانه را از دست ندهید
زراتی با اشاره به اهمیت مصرف صبحانه، توضیح میدهد: گرسنگی بیشتر از هشت ساعت می‌تواند نقش موثری در کاهش قدرت حافظه داشته باشد و به همین دلیل توصیه می‌شود حتما هنگامی که مشغول کارهای ذهنی می‌شوید هر 30 تا 45 دقیقه یک بار برای تنظیم قند خون، به مقدار کم از مواد غذایی مناسب استفاده کنید.
وی تاکید می‌کند: برای داشتن حافظه قوی، پیروی از یک رژیم غذایی متعادل و مناسب همراه با ورزش منظم می‌تواند نقش مهم و موثری داشته باشد.
